XXXI
Tempus loquendi,
Tempus tacendi.
Dedi ki Mr. Jefferson: Bize zaman
kazandıracaktı.
“modern kıyafet heykeliniz için….
“Size yazdığımı hatırlıyorum Kongre toplandığında
Annapolis’te,
“bizimle batı memleketler arasındaki su iletişimi
üzerine,
“hususen Big Beaver ile Cayohoga arasındaki ovaya dair…
malumat ki Ohio ile Erie Gölü arasında kanal
…. seyrüseferi hakkında umutlandırdı beni. Bu hususta daha
sağlıklı
“malumat öğrenme fırsatı bulmuşsunuzdur ve bulduysanız
lütfedip
“haberdar ediniz. Bu kanalı
“uygulanabilirse eğer, çok önemli bir iş olarak
değerlendirmekteyim.
T.J.’dan
General Washington’a, 1787
….Maryland şehrinin kuzeyinde köle olmayacak…
Connecticut’ta havada asılı iken yeşeren çiçek
bulundu…
…pervane su yüzeyinin altına yerleştirilirse daha etkili
olur.
Zannımca bir vatandaşımız, Connecticut’tan Mr Bushnell
İlk keşif imtiyazı için hak sahibidir.
Ekselansları Mr Adams. Ekselansları Dr. Franklin.
Ve böylece Mr Jefferson’dan (başkan) Tom Paine’e:
“Bu ülkeye bir umumi gemi ile geçme dileğinizi
belirtmişsiniz. Mr. Dawson ‘Maryland’ gemisinin kaptanına
sizi alma
ve istirahat ettirme yönündeki talimatlarla görevlendirildi
geri dönüşünüz dahil, eğer bu kısa vakit içinde
ayrılabilecekseniz…
umulur ki bizi eski zamanların kıymetli hissiyatına avdet
etmiş
bulacaksınız…ki o zamanlara yaşayan her insan kadar emek
sarfetmiştiniz. Dilerim emeklerinize devam etmek üzere uzun
yaşar
ve mukabili olan karşılığını alırsınız…
hürmet ve bağlılık teminatımla.”
“İngiliz gazeteleri… onların yalanları…
birkaç yıla kadar…Maryland’in kuzeyinde köle olmayacak…
“Tütünleri, 9 milyon, Fransa limanında teslim edilir;
6 milyonu işlenmek için
bundan kralın alacağı otuz milyon
ki toplanması 25 küsura mal olur
böylece nihayetinde 72 milyon livres’e mal olur
tüketiciye…
şuna kani(yim) ki bu gelir kaleminde
toplama çok pahalıya mal olmaktadır.
(Paris’ten,
1785)
…. modelimiz için, Nismes’in Maison Quarrée’si…
Saikleri bakımından (Madison yazıyor) itiraf ederim ki
Her hangi tabii bir varlığı
insan tabiatının bakmak istediğimden daha derinlerine
bakmadan anlamakta tereddüt yaşadım.
(Mr
Robert Smith’e cevaben)
Öyle vahim ki o ülkenin durumu
paralı adamlar sanırım paralarını yurtdışında tutmaktan
memnundurlar.
Mr Adams ordan bize ödünç alabilir.
Bu ülke gerçekten bir XTZBK49HT’nin eşiğinde
(mektubun
bu kısmı şifreli)
Paris’ten
Jefferson, Madison’a, 2 Ağus. 1787
Duydum ki Mr Beaumarchais işitilmek istiyor..
…Potomac’tan dön,..Erie Gölü ticareti…
İlaveten diyebilirim ki Avrupa’da taç takan
hiçbir kafa hiçbir Amerikan cemaatinin kilisesinde
idareci olamaz.
T.J.’dan
General Washington’a, 2 Mayıs ’88.
“Lafayette Cul de Sac’daki otelinde
“bütün bir gece sana ve bana ve John Quincy
“Adams’a palavra sıkarken…
“…her zamanki gibi sakindin. Bense doğrusu hükumet ve tarih
“hakkındaki cehaletinin derinliği karşısında şaşkındım,
“tıpkı yıllar önce Turgot, La Rochefoucauld, Condorcet ve
Franklin’inkinde olduğum gibi.”
Mr
Jefferson’a, Mr John Adams.
…mektupların muhtevası şimdi zarflandı. Pek çoğu
Polis gözü için uygun olmayacak çapraşıklıkta.
Monticello’dan,
16 Nisan 1811
Paris’e
hareket eden Mr Barlow’a.
…yürekten yardımları için herkesten daha fazla Gallatin’e
minnettarım…
“Adair’in de tahtası eksik. Amerikan yerlilerinin
Yahudi tohumu olduğuna inanıyor.”
Mr
Jefferson’dan Mr Adams’a.
“fakat dikkat edersen kamu aynı zamanda
tam olarak aynı miktarda faiz ödüyor.
(dört milyon dolar). Tarafların bunu bir kamu lütfu
yapacak olan kazancı nerede peki?”
Mr
Eppes’e,1813
“ İnsan, rasyonel bir canlı!” dedi Franklin.
“ gel şimdi bir rasyonel adam tasavvur edelim.
“tüm iştahından, açlık ve susuzluktan sıyıralım onu
“odasında deney yapmakla uğraşıyor,
“yahut bir meseleyi çözmeye çalışıyor.
“bu anda hizmetli çalıyor kapıyı. ‘Efendim,
“akşam yemeğiniz hazır.’
“ ‘jambon ve tavuk?’ ‘jambon!’
“ ‘ne yani, düşünmeyi bırakıp
“ ‘aşağı inip lanet bir domuzun kıçını kemirmemi mi
istiyorsun?
“ ‘bir kenara bırak jambonu; yarın akşam yerim;’
İştahını al, bu nesil en fazla bir
ay yaşayabilir, ve gelecek nesil diye bir şey olmaz;
tabii insan tabiatının yüce haysiyeti vs. de…
Mr
Adams’tan Mr Jefferson’a, 15 Kasım 1813.
“…Gosindi’nin Epicurus doktrinlerinin Syntagma’sına
Katılabilmeyi dilerdim.
(Mr
Adams.)
“1785’te durumlar bu minval üzereydi…”
(Mr
Jefferson.)
…kabul gördü, oturumun kapanışı hakkında-
Patrick Henry, Frank Lee ve baban,
Henry Lee ve ben…danışacağız…zamanın
şartlarının gerektirdiği tedbirler hakkında…bu ‘73’teydi.
Jefferson’dan
D. Carr’a
..St.Peter kilisesi…insan aklı, insan vicdanı,
daha inanıyorum böyle şeylerin mevcudiyetine…
Mr
Adams.
A tiel leis.. en ancien yazı, ve bunu
Kutsal kitap diye
tercüme etmişler…
Mr
Jefferson
ve bu hatayı sürdürüyorlar.
“Bonaparte…ticaretten zerre kadar anlamamakta…
…ya da fukaralar, ki toplamının beşte biri…
(1814’te
İngiltere’nin durumu hakkında).
Hic Explicit Cantus
1-Tempus loquendi, Tempus
tacendi: L, “kelamın bir vakti, sükûtun bir vakti var.” Sigismundo
Malatesta’nın, karısı Isotta degli Atti’nin Rimini’deki mezarına da
nakşettirdiği mottosu.
2-Jefferson: Thomas J.,
1743-1826. Amerika Birleşik Devletleri’nin üçüncü başkanı(1801-1809).
Virginia’da doğdu, William and Mary’den mezun oldu(1762) hukuk öğrenimi gördü.
İngiliz kolonileri içinde ilk yasama organı olan House of Burgesses’da liderlik
yaptı. Kıta kongresinde hizmet verdi ve Amerikan Bağımsızlık Bildirgesi’ni
yazdı. Başkanlığında tarımsal demokrasiyi savundu. Bu kantonun konu ettiği
dönemde Fransa elçiliği yapıyordu.
3-modern kıyafet: Heykelinin
geleneksel kıyafetler içinde yapılması tekliflerine karşı Washington modern
kıyafetler içinde yapılması teklifini kabul etti.
4-Kongre: Kıta Kongresi. İlk kıta
Kongresi 1774’te Philedelphia’da toplandı. İkincisi 1775 yılındayine
Philedelphia’da toplandı ve 1776 yılı 4 Temmuz’unda Bağımsızlık Bildirgesini
yayınladı ve bağımsızlık savaşını yürüttü. Burada zikredilen daha sonra
Birleşik Devletler Kongresi’ne dönüşecek olan Konfederasyon
Kongresi’dir(1781-1788).
5-Annapolis: Konfederasyon
Kongresi’ni !783-84’te ağırlayan Maryland’deki liman kenti.
6-Big Beaver: Batı Pensilvanya’da
nehir.
7-Cayohoga: Doğu Ohio’da nehir.
8-Erie Gölü: Büyük göllerin en
doğusundaki göl.
9-T.J.: Thomas Jefferson.
10-General Washington: George
W.,1732-1799, İlk Amerika Birleşik Devletleri başkanı(1789-1797). Fransız ve
Kızılderili savaşlarında İngilizler için savaştı. 1774-75’te Kıta Kongresi’nde
görev aldı ve kıta ordularını komuta etmekle görevlendirildi.
11-Maryland: Pensilvanya eyaleti
ile olan sınırı Mason-Dixon sınırı, yani kuzey- güney eyaletleri arasındaki
sınır olarak bilinirdi.
12-pervane: Thomas Jefferson
suyun üstünde “havada bir pervane gibi dönen” bıçak gibi bir aletle su üstünde
giden bir gemiyi görmeye gitmişti. “ortamın inceliği sebebiyle” diye çıkarım
yapmıştı, “su altında daha iyi çalışır.”
13-Bushnell: David B.,
?1742-1824, bir denizaltı icad etmekle bilinen Amerikalı mucit.
14-Adams: John A., 1735-1826,
A.B.D.’nin ikinci başkanı(1797-1801).
15-Franklin: Benjamin F.,
1706-1790, Amerikalı devlet adamı, yazar, bilim adamı, yayıncı. Bağımsızlık
Bildirgesi’ni kaleme alan komitenin üyesi.
16-Paine: Thomas P., 1737-1809,
siyaset felsefecisi.
17- Dawson: John D., 1762-1814,
Temsilciler Meclisi üyesi(1797-1814)
18- İngiliz gazeteleri: Mısra’ın
kaynağı Jefferson’un Monroe’a 2 Ağustos 1785’te yazdığı mektuptur: “İngiliz
gazeteleri durmadan Amerika’daki anarşi, gerginlik iflaslar hakkında
yalanlarını tekrarladığından Avrupa kamuoyunda bu yalanlar neşvünema buluyor.”
19-tütünleri..: kaynaktaki
rakamlar Jefferson’un tahminleri ve Pound’un sayılarından farklı. Buradaki konu
vergi toplamanın bir tekele verilmesinin tekel sahibinden başka herkese
maliyetli olmasıdır.
20-livres: Fransız parası.
21-Maison Quarée: Jefferson’un
Virginia eyalet binasına örneklik etmesini önerdiği Fransa’da antik çağdan
kalma tapınak.
22-Nismes: Maison Quarée’nin
bulunduğu Fransa’daki şehir.
23-Madison: James M.,1751-1836,
A.B.D’nin dördüncü başkanı.
24-Robert Smith: Bahriye nazırı
ve devlet bakanı. A.B.D. başkanı Madison O’ndan siyasi rakiplere bilgi
sızdırmak ve A.B.D. dış politikasını İngiliz politikasına yanaştırmak sebebiyle
Devlet Bakanlığı’ndan istifa etmesini istedi.
25-o ülke: Hollanda. Jefferson
Hollanda’nın parasını Fransa yerine A.B.D.’de tutmak isteyeceğini düşündüğünden
Adams’tan Fransa’ya olan borçlerı ödemek için Hollanda’dan borç almasını
öneriyor.
26-Bu ülke: Fransa.
27-XTZBK…: Paul Leicester Ford’un
The Writings of Thomas Jefferson adlı
kitabında deşifre ettiğine göre bu harflerin şifrelediği kelime “iflas”.
28-Beaumarchais: Pierre Augustin
Caron de B., 1732-1799, Fransız oyun yazarı. Kralın gizli ajanı olarak Amerikan
bağımsızlık savaşı için silah ve mühimmat temin ediyordu. Bu durumun açığa
çıkmaması için kendisine ödeme yapılmadığından problem çıkarmakla tehdit ederek
ödeme almaya çalıştıysa da kendisine herhangi bir ödeme yapılmadı; ancak daha
sonraki dönemde kongre tarafından varisleri için kimi düzenlemeler yapıldı.
29: Potomac: Virginia’da nehir.
Ohio kanalının inşası konu ediliyor.
30: taçlı bir kafa: bu üç satırı
mektupta şu sözler takip ediyor: “Avrupa’ya gelmeden de monarşiye karşı idiysem
de şimdi ne olduklarını gördüğümden dolayı on bin kat daha fazla karşıyım. Bu
ülkelerde kökü krallarına dayanmayan bir kötülük neredeyse yoktur”.
31-Lafayette: Marquis de L.,
1757-1834, Fransız devlet adamı ve subayı; kıta ordusunda tümgeneral rütbesiyle
görev yaptı, Fransa’da Amerikan menfaatlerini destekledi. John Adams’ın Thomas
Jefferson’a bu mektubunun tarihi 13 Temmuz 1813.
32-John Quincy Adams: 1767-1848.
1784 yılında babası John Adams’a sekreterlik yapıyordu.
33-Cul-de-Sac: Thomas
Jefferson’un Fransa’da 1784-1785 yıllarında kiraladığı ev.
34- Turgot: Anne Robert Jacques
T.,1727-1781, Fransız iktisatçı, refahın kaynağının tarım olduğunu söyleyen
fizyokratların tilmiziydi.
35-La Rochefoucauld: François
Alexandre Frédéric,1747-1827, Fransız siyasetçi ve filantrop.
36- Condorcet: Marie Jean Antoine
Nicholas de Caritat, 1743-1794, Fransız felsefeci, matematikçi ve siyasetçi.
37- Monticello: Thomas
Jefferson’un Virginia Charlottesville’deki ikametgahı. Bu kantoda mevzubahis
edilen bundan sonraki münasebetler Jefferson’un buradaki emekliliği döneminde
cereyan etmiştir.
38-Barlow: Joel Barlow,1754-1812,
Amerikalı yazar ve diplomat. Cezayir’e konsolos olarak atandı ve burada
Amerikalı tutukluların salınması ve Cezayir ile anlaşmalar imzalanmasını
sağladı. 1811 yılında Napolyon ile ekonomik anlaşma yapmak üzere
görevlendirildi.
39-Gallatin: Abraham Alfonse
Albert G.,1761-1849, İsviçre doğumlu sermayedar(financier) ve devlet adamı.
1780 yılında Amerika’ya geldi, 1795-1801 yılları arası temsilciler meclisi
üyeliği yaptı. 1812’de savaştan sonra İngiltere ile müzakere yürüten komitede
görev aldı.
40-Adair: James A.,1709?-?1783
18. Yüzyıl Georgia ve Carolina’da tüccarlık yapan The History of American Indians kitabının yazarı. Amerikan
Kızılderililerinin Yahudi kökenli olduğunu iddia etmişti. Burada Pound’un
1930’lu yıllarda anti-semitizme bakışını da görüyoruz; besbelli O da Jefferson
gibi bu görüşü tuhaf buluyordu.
41-Eppes: John Wayles
E.,1773-1823, Thomas Jefferson’un yeğeni ve damadı. Mektup yazıldığında kongre
üyesiydi. Thomas Jefferson o zaman kongreye sunulmuş olan milli banka
tasarısına hücum ediyor. Tasarıyı destekleyenler kamu borçlanmasını arttırmanın
iyi bir şey olduğunu ticareti canlandıracağını ve vergi gelirlerini
arttıracağını savunuyorlardı.
42- insan, rasyonel bir canlı!:
Bu anekdotu anlattığı mektubunda John Adams 1775 yılının bir sabahında
Franklin’in bunları anlatırken oldukça neşeli olduğunu söylüyor.
43-Gosindi: Pierre
Gassendi,1592-1655, Fransız felsefeci, teolog ve tabip; Syntagma philosophiae Epicuri(1649) adlı kitabın müellifi. Tüm
eserlerinde deneysel bilimi ısrarla savunmuştur.
44-Patrick Henry: Amerikalı
yurtsever ve ateşli hatip,1736-1799. 1773 yılında Virginia Halk Temsilcileri
Meclisi üyesiydi. Jefferson bu meclisin oturumunun kapanmasının ardından
insanların diğer meclislerle uyum içinde hareket etmeyi temin etmek üzere bir
iletişim komitesi kurma konusunda anlaştıklarını söylüyor.
45-Frank Lee: Francis Lightfood
L., 1734-1797, Amerikalı devlet adamı, kıta kongresi üyesi ve Bağımsızlık
Bildirgesi’ni imzalayanlardan biri.
46- Henry Lee: Yüğrük-at Harry
Lee diye de bilinen Virginialı 1756-1818. 1781 yılında bağımsızlık savaşında bir
süvari olarak Greene’nin Kuzey Karolina ve Virginia üzerinden çekilmesini
engellerken gösterdiği başarı ile bilinir. 1799-1801 yıllarında temsilciler
meclisi üyeliği yaptı.
47-D. Carr: Dabney Carr,1773-1837,
Thomas Jefferson’un kayınbiraderi ve Amerikalı hukukçu, Virginia Temyiz
Mahkemesi üyesi. Müteakip mısralar bağımsızlık savaşı döneminde bu iletişim
komitesi fikrini kimin önerdiği ile ilgili ihtilafı konu ediniyor:
Massachusetts komite fikrini Adams’ın önerdiğini söylerken Jefferson olayları
nasıl hatırladığını aktarıyor.
48- St. Peter: Roma’daki St.
Peter kilisesi. John Adams 2 Şubat 1816 yılında Jefferson’a şunları yazıyordu:
“insan riyakarlığı ve fanatizminin bu devasa anıtı, Roma’daki St. Peter
kilisesi, inşası bir buçuk asır sürdü, Leo X.’ki Hristiyanlığa ancak Diderot
kadar inanıyordu, inşaatı bitirme hırsına kapıldı ve mali eksikliği görünce
Avrupayı satış iptilasına boğdu ve Luther’in bunlara karşı koyma hırsına
kapılmasına sebep oldu.
49-insan aklı….: Jefferson
Adams’a şunu soruyor: “Fransa ve İngiltere’nin milli ahlak’ından irtidat nasıl
izah edilir?” Adams cevaben bilmediğini söylüyor ve ekliyor: “insan aklı ve
insan vicdanı, ki bunların varlığına inanıyorum, insan tutkularının, insan tahayyülatının
ve coşkusunun karşılığı değildir.”
50- A tiel… scripture: kamu
hukukunun kilise hukukuyla ne ölçüde uyuştuğunu izah eden tafsilatlı mektubunda
Jefferson ancien scripture, kadim yazı kelimesinin ilk dönemlerde
nasıl hatalı olarak kutsal yazı, dolayısıyla kutsal kitap diye tercüme
edildiğini ve bunun da sonra hep tekrar ede geldiğini anlatıyor.
51-Bonaparte: Napoleon B.,
1769-1821, Fransız imparatoru(1805-1814). Jefferson 1814 Haziran’ında Adams’a
şöyle yazıyor: “Bonaparte sadece meydanda aslandı. Sivil hayatta soğuk kanlı
bir tefeci, erdemsiz, devlet adamı değil; ticaretten, siyasi iktisattan yada
meşru yönetimden anlamaz ve cehaletini iddialı tezlerle örterdi.”
52-Hic Explicit Cantus: L, “Kanto
burada son buluyor.”
