IX
Bir sene sel bastı her yanı,
Kış kıyamette savaştılar bir
sene,
Bir sene dolu yağdı, kırdı
devirdi ağaçları duvarları
Bataklıkta kapana kıstırdılar
O’nu
Bir sene,
Gırtlağına kadar daldı suya
Tazılara yakalanmamak için,
Bocaladı durdu bataklıkta
Çıktı geldi üç gün sonra,
Faenza’dan Astorre Manfredi’ydi
tuzağı kurup
tazıları üstüne salan,
Bataklıkta, Mantua’nın altında,
Ve döğüştü Fano’da, bir sokak
kavgasıydı,
Ölüyordu az daha,
Ve gelip şövalye ilan etti
imparator bizi,
Şölen için yapılmış ahşap kaleleri
vardı,
Ve bir sene Basinio çıktı
Meydanın kurulup çitlerin
Turnuvalar için çevrildiği
avluya,
Ve çürüttü konuşup anti-Hellene’i
Ve senyörün bir erkek varisi
vardı,
Ve Madam Ginevra öldü
Ve O,Sigismundo, Venediklilerin
komutanıydı
Ve sattı küçük kaleleri
İnşa etti büyük Rocca’yı
planladığı gibi,
Ve Monteluro’da savaştı on şeytan
gibi
ve zafer kazandı
ve ihtiyar Sforza Pesaro’da
kancıklık etti,
(sic) 16 Mart
“Messire Alessandro Sforza
Pesaro Lordu oldu
Meşhur senyör bay Fedricho
d’Orbino’nun katakullisiyle
İş tutup Galeaz ile
Messer Francesco’nun oyunlarıyla,
Dolap çevirdiler sattı Galeaz
Pesaro’yu
Alex’e ve Fossembrone’yi Feddy’e
oysa hakkı yoktu satmaya
ve yaptı bunu bestialmente, yani Sforza yaptı bestialmente
söz verdiği gibi O’na,
Sigismundo’ya, per capitoli
görmek için O’nun, Malatesta’nın,
Pesaro’yu aldığını”
Ve bu bizi güney yarımızdan
kopardı
ve sona erdirdi
oyunumuzu,böylece, başlangıçta,
Ve O, Sigismundo, söyledi
aklındakini Francesco’ya
ve sürdük çıkardık onları
Marches’tan
Ve Ragona Kralı, Alphonse le roy
d’Aragon,
tabutumuzdaki son çiviydi,
ve söylenebilecek tek şey, her
halde,
topladı Sigismundo kent konseyini
Ve Valturio dedi ki “ ha bir
koyun ha kuzu”
ve bu değişim (haec traditio)
ihtiyar mesanenin dediği gibi “rem eorum saluavit”
Kurtardı Floransa devletini, ve
bu da, her halde, bir şeydi
ve “Floransa doğal müttefikimiz”
toplantıda dedikleri gibi
sonrasında neye değdiyse bu
Ve başladı TEMPİO’yu inşa etmeye,
ve Polixena, ikinci karısı, öldü
Ve Venedikliler bir elçi
gönderdiler
Ve dediler ki “ yumuşak konuş,
Ama de ki şimdi hisseni artırma
sırası değil”
Ve Venedikliler bir elçi
gönderdiler
üç sayfa gizli talimatla
şöyle ki şavaşı eğlence mi
bellemişti?
Ve sarkık gerdan Milan’a girdi
Fakat katlanamadı Sidg’in Venediklilerle
iyi anlaşmasına
Ve Feddy ile konuştu bunu, ve
Feddy dedi ki “Pesaro”
Ve ihtiyar Foscari yazdı “Caro mio
“Eğer Francesco’dan ayrılırsak senin olsun
“Ve sana her türlü destek
oluruz.”
Ama
Feddy daha önce teklifte bulundu.
Ve Sigismundo birkaç okçu aldı,
Ve çaldı Classe’deki şu mermeri,
“çaldı” yani,
Casus est talis
Foscari doge, Ravenna
vilayeti için
“Neden, ne, hangisi,
gökgürültüsü, lanet????”
Casus est talis:
Filippo,
müşaviri Sant Apollinaire
Manastırının, Classe, Bologna
Kardinali
Bir gece (quadam nocte) sattı
ILL D, D Sigismund Malatesta’ya
Arimininum Lordu’na, mermer,
somaki, serpantin,
Adamları, Sigismundo’nun, yüzden
fazla
Kağnıyla geldiler ve götürdüler,
güzelleştirmek
İçin Tempio’yu Trivio’daki Santa Maria gibi
Aynısı döşeliydi şimdi duvarlara.
Dört yüz
Düka ödenecekti manastır’a mezkur üçkağıtçı
Kardinal yahut varisleri
aracılığıyla.
grnnh!
rnnh, pthg.
tekerlekler, kağnılar, öküzler
gece kalkanının altında,
Ve Ağustos’un 13’ünde: Aloysius
Purtheo,
Diğer keşiş, Sigismundo’ya, 200
düka fatura
O hengamedeki tahribatın
ceremesi.
Ve o Cermen-Burgondiyalı dişi
hakkındaki dedikodu
Ve o yıl O’nun mesihi yılıydı,
Poliorcetes,
ama
O da ziyadesiyle Polumetis idi
Ve Venedikliler altı ay iş
vermediler.
Ve gitti O da tuğla yığıntısı
Pesaro’ya
ve
Feddy’i bekledi
Ve nihayet Feddy dedi
“geliyorum!...
….Alessandro’ya yardıma.”
Ve dedi: “Bu kez Mister Feddy
başardı.”
Dedi: “Broglio, keçi benim. Bu
kez
Mr.Feddy
başardı (m’l’ha calata).”
Ve yitirdi Venediklilerin işini,
Ve gelmedi taş Istria’dan:
Ve adam yolladık ipek savaşına;
Ve Çengel ödemedi asla vaktinde
Milan
ve Floransa’yla anlaştığımız halde;
Ve Vada’da çamurdan toplar yaptı
ki başkası asla yapamazdı
ve koruyu temizleyip bombalardan
iki metal yığın oluşturdu
Küçüldükçe küçüldü işler,
Siena ile
anlaşana dek;
Ve o zaman
çaldılar çantasını.
Ve neydi peki?
Pitigliano,
on dönüm hissesi olan bir adam,
İki parça tüf,
ve
otlağını almışlar elinden,
Ve Sidg atlarını geri aldı,
ve
iki büyük parça tüfü vardı
bodrumda
altıyüz domuzuyla birlikte.
Ve zavallı şeytanlar soğuktan
ölüyorlardı.
Ve şuydu çantasında buldukları:
Ex Arimino die xxii Decembris
“Magnifice ac
potens domine, mi singularissime
“Zat-ı âlînize tavsiyem
“Alwidge usta ile beraberken
“bana gösterdi ortasındaki
sahının dizaynını,
“kilisenin, ve çatının ve…”
“İsa,
“Magnifico exso. Signor Mio
“Bu gün size söylemem önerildi
babamın Mr. Genare’den kilisenin
Tonozlarının nasıl olacağını
gizlediğini…vs…
“Usta alwise’nin Giovanesi not:
sanırım
“ mister Albert ile görüşmek
üzere romaya gitsem
“böylece ne düşündüğünü öğrensem
iyi olacak.
“Sagramoro …”
“Illustre signor mio, Messire Battista…”
“İlk: on levha en iyi kırmızı,
yediye 15, üçte bir,
“sekiz aynısından, iyi kırmızı,
15 üçe bir,
“altı kezalik, 15 bire bir.
“Sekiz sütun 15 üçe çeyrek
“vs…taşıyıcıyla,
151 dinar
“MONSEIGNEUR:
“Madame
Isotta bugün Sr. Galeazzo’nun
“kızı hakkında yazdırdı. Taze
pilicin çorbası yağsız olur
“diyen adam ne dediğini biliyor.
Önceki gün kızı
“görmeye gittik. Hülasa her şeyi
inkar etti ve
Öfkelenmek suretiyle mevzuyu
kapattı. Sanırım
“madam Ixotta tadını kaçırdı. Mi pare che avea decto hogni chossia.
“Çocuklar iyi. Herkes olduğun
yerden ve Şatoyu almandan memnun
“Biz ise aksine sürüklenip
gidiyoruz. Muhtemelen Madame Lucrezia
“size yazdı yahut yazmalı, sanırım
mektubu ulaştı. Herkes hatırlanmak
“istiyor. 21 Ara. D. De M.”
“…sagramoro iskeleyi dikiyor.
Kirişlerin kaynağı …”
“SAYGIDEĞER MUHTEŞEM LORD:
“Messire Malatesta iyi ve her gün
sizi soruyor. Midillisiyle
Oynamaktan ziyadesiyle keyifli. Neşesini
bütünüyle
“yazmaya kalksam bir ayımı alır. Size
bir kez daha
“madame İsotta’nın kullandığı
küçük bahçenin duvarını
“onarması için Georgio
Rambottom’a ya da patronuna yazmanızı
“istirham ederim, nitekim kaç kez
dediğim üzere yerle yeksan,
“nihayet elimden geleni yaptığımı
size yazıyorum zira burada
“siz olmadan kimse bir şey
yapamıyor.
“bendeniz
LUNARDA
DA PALLA.
20
Ara. 1454.”
“…tüm kalfa ve mühendislerle
üstesinden geldik. Küçük madalyanın
“gümüşü hakkında…”
“Magnifice ac potens…
“zira duvarları…”
“Malatesta de Malatestis ad Magnificum Dominum Patremque
“suum.
“Exso Dno et Dno sin Dno Sigismundum Pandolfi Filium
“Malatestis
Capitan General
“Muhteşem ve Âlî Lord ve Baba
hususen saygıdeğer efendim: mektubunuz
“Gentilino da Gradara eliyle bana
ulaştı ve lutfettiğiniz doru midilli(ronzino baiectino) de,
“gözümde binicilik sanatını
öğrenmek için harika bir binek, baba şefkatinize
“müteşekkirim ve güveninize layık
olmak için dua ediyorum, mektubun ulağına
“hepimizin iyi sıhhatte olduğunu
bildirmesi üzere ikaz ettim, ekselansları efendimin de
“iyiliğini umuyor, sürekli
yâdediyoruz
“oğlunuz
ve hizmetkârınız
MALATESTA
DE MALATESTİS.
Teslimi Rimini’de Aralık’ın 22. Günü
Anno
domini 1454”
(altı yaşında)
“ŞÖHRETLİ PRENS:
“Münasip değil Hannibal’e akıl
vermem…”
“ Magnifice ac potens domine, domine mi
singularissime,
“humili recomendatione premissa etc. Bu, siz
“Majesteleri Lord’a ikinci grup
Verona mermerinin nihayet
“Ferrara’da durdurulmasının
ardından orda
“indirilmeden telaşsız sorunsuz
buraya
“nasıl ulaştığını iletmek
içindir.
“Nasıl
olduğunu öğrendim, ve kaptanın, mavnaya el konulunca firar etmiş,
“borcu ve irtikâbı sebebiyle el
konulmuş olduğundan
“birkaç florine mâl oldu. Ama
Majestelerinin parası zayi olmasın
“diye mavnayı buraya getirttim,
kaptanın dönüşüne rehin olarak. Dönmezse
“mavna elimizde.
“ Noel şenlikleri biter bitmez
kilise deposunun zeminini döşeteceğim,
“zira zaten taşları kesilmişti.
Binanın duvarı bitti ve şimdi çatıya
“başlamalıyım.
“Daha şehit şapeline taş
koymadık; zira evvela ağır buzlar işi
“batırırdı, saniyen daha filler
hazır değil ve fillere yaslanacak olan
Saçakla kolon arası ölçülemiyor.
“Kalede odana giden merdivenleri
yapıyorlar… Messire Antonio
“delgi Atti’nin avlusunun
zeminini döşettim ve peykeleri koydurttum.
“Ottavian fermanı aydınlatıyor.
Yani şapelin fermanı. Bütün taş
“ustaları çalışmak için bahar
havasını bekliyor.
“Kabir, kapağı hariç bitti, ve
Messire Agostino Cesena’dan gelir gelmez
“tamamlatacağım, majesteleri
lordum
“bendeniz
PETRUS
GENARİS”
Buydu buldukları çantasının
içinde
Ve bazı benzer şeyler zira O
Yaşadı ve hükmetti”
“et amava perdutamente Ixotta delgi Atti”
e “ne fu degna”
“constans in
proposito
“Placuit oculis principis
“pulchra aspectu”
“populo grata (Italaeque decus)
“ve pagan izlerle dolu bir tapınak inşa etti”
Yani Sigismund
Hem de “Past ruin’d Latium”
tarzında
Telkâri saklıyor Gotik’i
Bütünde bir retorik dokunuşu
Ve eski lahitler,
Ceset gibi, otlara bürünmüş, San
Vitale’de.
1-
Bir sene: Bu giriş
dizeleri Sigismundo’nun kariyerindeki belli dönemlere atıfta bulunan, aynı
zamanda T.S. Eliot’un ‘Gerontion’da ‘olgusal kişilik’i tarif ettiği dizelere de
işaret eden; 1440 yılında Rimini’yi Venedik gibi sular altında bırakan sel
afeti, 1442’de Rimini ve taşrasında büyük tahribat yapan dolu fırtınası ile
1444 yılında kar fırtınasında sefere çıkıp Monte Gaudio’nun Sforza lehine
teslim olmasını hatırlatan dizeler.
2-
Astorre Manfredi:
Sigismundo gibi bir condottieri olan Faenzo lordu, Urbino dükünün müttefiki ve
Malatesta’ların kadim hasmı. Dizeler Sigismundo’nun Astorre’nin bölgesinden
geçerken tuzağa düşmesini ve kendisini
kovalayan tazılardan kaçmak için bataklıkta boynuna kadar dalıp saklanmasını
anlatıyor.
3-
Fano: Orta
İtalya’nın bataklıkları arasındaki, Malatesta’ların tevarüsünde olan ancak
sonra Papalık’a geçen şehir. Fanum(tapınak)
kelimesinden gelen Fano’da Sezar Agustus adına yapılan bir tapınak bulunuyordu.
Yine Roma döneminden kalan bir zafer anıtı da bulunuyordu ki bu durum
Sigismundo’yu antik kahramanlarla ilintiliyor. Burada işaret edilen, genç
Sigismundo’nun Rimini, Fano ve Cesena üzerinde hükümranlık talep ederken
buranın sakinleri tarafından gösterilen direniştir.
4-
İmparator: Luxemburg
hanesinden kutsal Roma imparatoru V. Sigismund (1433-1437). 1433 yılında papa
tarafından Roma’da imparator tacı giydirilince dönüşte Rimini’de merasim ve
şölenlerle karşılandı, Sigismundo ve kardeşi Domenico’yu şövalye ilan etti.
Piero della Francesca bunu Tempio’da fresk olarak işledi.
5-
Şövalye ilan etti:
Sigismundo’nun en genç kardeşi Domenico; Pound’un adlandırmasıyla “Malatesta
Novello” ya da “Novvy”,1418-1475. Cesena’yı yönetti ve oradaki kütüphaneyi
kurdu.
6-
Ahşap kale:
Sigismundo’nun Ginevra ile evlenmesi üzerine yapılacak turnuvalarda kullanımak
üzere Sigismundo’nun dizayn ettiği ahşap kale.
7-
Basinio: Basinio de
Basini, 1425-1457, Sigismundo’nun himayesindeki İtalyan şair ve hümanist.
Ovid’in Heroides tarzındaki L’Isottaeus adlı eserin sahibi. Sigismundo’nun
himayesinde iken rakip bir şair olan Porcellio Pandone tarafından edebi bir
düelloya davet edilmiş, La Rocca’nın avlusunda Porcellio Grekçe
öğrenmeden(Anti-Hellene) bir kimsenin pekala Latince şiir yazabileceğini
savunmuş; Basinio ise Latince eserlerin Grekçeye istinad ettiğini göstermek
suretiyle antik yunan çalışmalarının gerekliliğini savunmuştu. Basinio galip
ilan edildi ve öldüğünde Tempio’nun dışındaki lahitlerden birine gömüldü.
8-
Madam Ginevra:
Parisina ve Niccolo d’Este’nin kızı, 17 yaşındaki Sigismundo’nun 16 yaşındaki
karısı. Bir yıl yaşayan bir erkek evlat doğurdu, oğlunun ölümünden sonra 22
yaşında öldü. Sigismundo evliliği boyunca dışarıda savaştaydı. Daha sonra Papa
Pius II Sigismundo’yu Ginevra’yı zehirlemekle itham etti.
9-
Komutanı: 1437’de
Sigismundo 20 yaşında Venediklilerin komutanıydı.
10- Rocca: aynı yıl Sigismundo Rimini’de La Rocca kalesinin
dokuz yıl süren inşasına başladı. O dönemde İtalya’nın harikaları arasında
sayılan ve Sigismundo’nun dizayn ve inşa ettiği kale önceki yüzyıllarda
tanınmaz hale getirildi.
11- Monteluro: 1444’de Sigismundo’nun kayınpederi Francesco
Sforza için kazandığı savaşın cereyan ettiği saha. Zafer Sigismundo’ya bir şey
getirmedi, bir kaç ay sonra Sforza ile Pesaro’yu sattığı için ayrı düştü.
12- 16 Mart: FrancescoSforza ile kardeşi Alessandro, Federigo
d’Urbino ve Galeazzo Malatesta arasındaki Pesaro’nun Alessandro’ya
Fossombrone’nin Federigo’ya satışını içeren 1445’teki anlaşma.
13- Federigo d’Urbino: ilk Urbino dükü, İtalyan savaşçı ve
siyasetçi, sanat hamisi.
14- Bestialmente: Gaspare Broglio’nun tabiri.
15- Per Capitoli: “antlaşma üzere”
16- Onları Marches’tan: Sigismundo, Sforza karşıtı ittifaka
katılıp iki yıllık başarılı bir savaşın ardından rakiplerini Marches’tan
çıkardı.
17- Ragona Kralı: Sigismundo 1447’de Napoli üzerindeki
iddialarına destek vermek üzere Napoli kralı Aragon’un oğlu Alfonso’yla
anlaştı, ve hizmetleri karşılığında anlaştığı 32,400 dükanın 25,000’ini aldı.
Ancak Floransalılar O’na kendileri ile anlaşmasını teklif edince bunu kabul
etti ve Napoli kralının ödediği parayı da iade etmedi. Bu ihaneti ile de
Alfonso’nun ebedi nefretini kazanmış oldu.
18- Valturio: Roberto Valturio, 1414-1489, İtalyan mühendis
ve Leonardo da Vinci’nin kütüphanesi üzerine yazılmış De Re Militari adlı kitabın müellifi; Sigismundo’nun danışmanı ve
hususi katibi, La Rocca’nın inşası ile görevliydi. Tempio’daki lahitlerden
birine gömüldü.
19- Haec traditio: ortaçağ Latincesi, “bu ihanet”. Pound
Sigismundo’ya ilişkin bu ihanet iddiasını bunu “değişim” olarak tercüme ederek
bertaraf ediyor; bu kelime ortaçağ Latincesi değilmiş gibi.
20- İhtiyar mesane: Aeneas Sylvius (Enea Silvio de)
Piccolomini, 1404-1464, Papa Pius II. Pound O’na safra kesesinde taş olduğu
için ihtiyar mesane diyor.
21- Rem eorum saluavit: Latince, “davalarını kurtardı” Pius
II.’nin hatıratından: “Şüphesiz Sigismundo’nun ihaneti Floransalıların
davalarını kurtardı”.
22- Polixena: Polissena Sforza, Francesco Sforza’nın kızı.
Sigismundo onunla ilk karısının ölümünün üstünden bir yıl geçmeden, babası
Sforza ona Pesaro’yu geri almasında yardımcı olacağına dair söz vermesi üzerine
evlendi. Sonraki sene bir yıl yaşayabilen bir oğlan doğurdu. Sigismundo O’nu
metresleri Vanetta Toschi ve Isotta degli Atti için terk etti. 1449’da veba
Rimini’yi kasıp kavurduğunda Scolca’daki manastıra firar etti, orada öldü ve
aceleyle isimsiz bir mezara gömüldü,bu sebeple vebadan öldüğü varsayılabilir.
Ancak on yıl sonra Pius II. Sigismundo’yu O’nu boğmakla itham etti.
23- Sarkık gerdan: Franxesco Sforza nihayet 1450’de dük
olarak Milan’a girdi.
24- Feddy: Federigo d’Urbino. Sforza Milan’a girdiğinde
Sigismundo Venedik’in hizmetindeydi ve sefa sürüyordu, zira zengin şehir ancak
en meşhur condottieri’yi istihdam ederdi. Sforza O’nu Venediklilerden ayırmak
için Federigo d’Urbino’yu Sigismundo’ya Pesaro’yu almasında yardım edecekmiş
gibi yapmaya ikna etti. Ama Sforza’nın kuvvetleri Urbino’ya arkadan girip hoş
karşılanınca Sigismundo ihanete uğradığını anladı.
25- Foscari: Francesco Foscari,?1372-1457, Venedik şehrinin
seçilmiş başkanı.
26- Caro mio: “sevgili dostum”, Foscari Sigismundo’ya
Venediklilerden ayrılmamasını, Pesaro’yu almasına yardım edeceğini yazıyor.
27- Classe: 534 yılından kalan İtalya’daki en önemli Bizans
kilisesi Ravenna Classe’deki büyük S. Apollinare basilikası. Sigismundo
basilikadaki mermerleri Tempio’da kullanmak üzere söktü.
28- Casus est talis: Latince, “işte böyle”, Sigismundo
Foscari’ye eylemlerini izah ediyor. O zaman Venedik başkanlığına bağlı olan
Ravenna yurttaşları Foscari’ye bu talanı şikayet etti. Başkanın baskısıyla S.
Apollinare kilisesinin benedikten papazı Sigismundo’nun karşılık olarak 200
altın florin vermesini kabul etti. Sigismundo’nun bu kilisenin hazinelerinden
sanki taş ocağıymış gibi istifade etme teşebbüslerinden biri de Papalık’tan bu
kilisenin başkeşişini Rimini’deki nizama bağlayan ferman çıkarması oldu. Bunun
üzerine öfkelenen Venedik meclisi karşı bir yasa çıkardı. Pound bu iki olayın
kronolojik sırasını tersyüz ediyor.
29- Filipo: Filippo Cassandrini, S. Apollinare kilisesi
üstünde tasarrufu olan Bologna Kardinali. Sigismundo O’nunla yakınlık tesis
etti ve “dilediğini götürmesi için” rızasını aldı. Pound’un buradaki kinayesi
kardinalin 400 düka alması, oysa kayıtlarda bu yer almıyor.
30- Quadam nocte: Latince, “malum bir gece.”
31- Santa Maria in Trivio: Madonna dell’Acqua adına inşa
edilen ve üstüne resmi olarak St.Francis’e adanan Tempio Malatestiano’nun
yapıldığı eski kilisenin adı. Büyük Rönesans mimari Leon Battista Alberti,
kiliseyi yıkmak yerine Tempio’yu bunun üzerine giydirmeyi düşündü, böylece
Sigismundo’da bulunmayan öncekilerin başarılarına hürmetini sergiledi. Tempio
bünyesinde Gothik kilisenin, Rönesans mimarisinin ve Bizans mermerlerinin
birleşiminden oluşan kültürel katmanları barındırıyordu ki Pound kantolarında
bunu yapıyor. Pound’un Sigismundo’nun hırsızlığını savunma gayretinde kişisel
bir boyut yok denemez dolayısıyla.
32- Plaustra: Latince “kağnılar, arabalar.”
33- Aloysius Purtheo: muhtemelen S.Apollinare kilisesinin
başrahibi.
34- Hengame: S.Apollinare mermerlerini yağmalayan yüz kağnı
muhtemelen tahıl tarlalarına zarar vermiş olmalı. Dizeler Sigismundo’nun
çiftçiler hakkında endişelendiğini ve keşişle anlaşmasındaki tutarlılığı
göstermeyi amaçlıyor.
35- Cermen-Burgondiyalı dişi: İtalyan tarihçi Ludovico
Antonio Muratori Venediklilerin didik didik etmelerine rağmen suçluyu
bulamadıklarını söylediği olayı Pius II. Almanya’dan Roma’ya giden bir kadını
Sigismundo’nun iğfal edip öldürdüğü şeklinde anlatıyor ki Pound bunun faili
meçhul bir olay ya da bir yalan olduğu kanaatinde.
36- Poliorcetes: “Şehirler fatihi”, Makedonya Kralı Demetrius’un
(M.Ö.294-288) lakabı. Askeri kariyeri ve askeri mühendisliği bakımından
Sigismundo ile benzerlik arzeder. Pisanello’nun bastığı Sigismundo
madalyonlarının üzerinde şunlar yazıyordu: “Poliorcetes et semper Invictus”
(şehirler fatihi ve daima muzaffer).
37- Polumetis: Grekçe, çok boyutlu zihin sahibi diye tercüme
edebiliriz, Sigismundo’ya Odysseus’un lakabı yakıştırılıyor.
38- Feddy: Federigo d’Urbino.
39- Alessandro: Pesaro lordu Alessandro Sforza.
40- Broglio: Gaspare Broglio, Sigismundo’nun askeri yoldaşı
ve savaşlarını ele alan bir eserin müellifi.
41- M’l’ha calata: İtalyanca argo, “beni aldattı”.
42- Istria: Venedik şehrinin inşasında mermerleri kullanılan
Adriyatik’in kuzey ucundaki yarımada. Sigismundo’nun ısmarladığı büyük miktarda
mermerin gecikmesi Pietro di Genari’nin mektubunda zikrediliyor.
43- İpek savaşı: muhtemelen Venedik ile Dalmaçya’daki
Ragosa(şimdiki Dubrovnik) arasındaki savaş. Ragosa Adriyatik kıyısında Venedik’ten
bağımsız kalabilmiş tek şehirdi ve ipek üretiminde Venedik ile rakipti. 1423’te
şehrin başkanı 1600 ipek dokumacısının orada çalıştığını belirtiyor. 1420’de
Sigismundo’nun babası Pandolfo Malatesta Venediklilerin Ragosa’ya başarısız
taarruzlarını yönetmişti.
44- Vada: 1453’de Sigismundo “alınamaz” denilen ve Aragon’lu
Alfonso’nun adamlarının tuttuğu kaleyi icad ettiği bombalarla aldı.
45- Siena: Condottieriler için işler gittikçe azalınca
Sigismundo Sienalılar tarafından Pitigliano kontuna karşı istihdam edildi ki
Sigismundo pek önem vermiyordu. Kontun kalesi Sorano’yu kuşatmışken Sigismundo
kendi başına kont ile anlaşıp kuşatmayı kaldırınca Sienalılar ihanet iddiasıyla
Sigismundo’nun karargahına saldırdılar ve kaçan Sigismundo’nun çantasını ele
geçirdiler. Çantadan çıkan mektuplar Sigismundo’nun zihninin neler ile meşgul
olduğunu gösteriyor.
46- Alwidge: Luigi Alvise, Tempio’daki marangoz ve taş
ustalarının kahyası.
47- Genare: Sigismundo’nun danışmanı Pietro di Genari.
48- Albert: Leon Battista Alberti, 1404-1472, Tempio’nun
mimarı. O yüzyılın beynelmilel adamlarından biri; mucid, astronom, atlet, şair,
heykeltıraş, ressam, Latin uzmanı ama mimarlığı ile bilinir. Papa Nicholas V.’ın
himayesinde idi ve Papa aracılığı ile Sigismundo O’ndan istifade edebildi.
Fakat şimdi Papa O’nu Roma’ya çağırdı.
49- Sagramoro: Jacopo Sagramoro da Soncino, Sigismundo’nun
danışmanı ve hususi katibi.
50- Madame Isotta: Isotta degli Atti,1430-1470, Sigismundo’nun
metresi ve sonra üçüncü karısı. O’na olan aşkı Tempio’nun her tarafına,
bilhassa abidevi mezarına işlenmiştir. Sallustio ve Valerio adlı iki oğul
vermiştir.
51- Mi pare …chossia: Pound’un tercümesi; “sanırım O(Isotta)
meseleyi didik didik etti”
52- Çocuklar: 1454’te Sigismundo’nun en az yedi çocuğu
yaşıyordu; ikisi Isotta’dan, diğer beşin en büyüğünü(Lucrezia) Papa meşru ilan
etti.
53- Messire Malatesta: Sigismundo’nun küçük oğlu Sallustio,
üvey kardeşi Roberto tarafından öldürüldü.
54- Şato: Sorano kalesi.
55- Georgio Rambottom: taş ustası.
56- Lunarda: Sallustio’nun hocası.
57- Gentilino da Gradara: Sigismundo’nun bilinmeyen ajanı.
58- Antonio: Antonio degli Atti, Isotta’nın kardeşi, imparator
Sigismund tarafından şövalyelik verilmişti.
59- Ottavian: Ottaviano, Sigismundo’ya St. Sigismund
kilisesinde sunak yapma müsaadesi veren Papa fermanını tezhip ile görevli
ressam.
60- Agostino: Agostino di Duccio, Sigismundo’nun atalarına
adanan lahitler ile bazrölyefler üstünde çalışan heykeltıraş.
61- Et amava…..decus: İtalyanca,Ortaçağ Latincesi. “Ve Isotta
degli Atti’yi çılgınca sevdi/ çünkü layıktı buna/ amacında azimli/ prensin
gözlerinin süsü/ seyri latif/ insanları mutlu eden (İtalya’nın süsü). Bu methiye farklı kaynaklardan derlenmiştir.
62- Tapınak inşa etti: Pius II.’nin hatıratından. St. Francis’e
adanan Tempio hristiyan sembollerden yoksundu. Figürler antik dönemden
alınmaydı ve Sigismundo’nun kendisi Olimpos tanrıları arasında taç giymişti. Tapınak
Sigismundo’nun Isotta aşkının abidesiydi. S.Michael şapelindeki mezara “D.Isottae
Ariminensi” yazılmıştı ki D hem tanrıça hem de ‘Lady’ diye okunabilir.
63- “Past ruin’d Latium”: Isotta’yı Helen arketipi ile
ilişkilendirmek üzere W.S.Landor’un “To Ianthe” şiirinin bir dizesinin
anıştırması.
64- San Vitale: S.Apollinare gibi altıncı yüzyıldan kalma
Ravenna’daki Bizans kilisesi. Pound San Vitale önündeki lahitlerin sessiz
asaleti ile Tempio’dakilerin karmaşık stillerini mukayese ediyor.
