22 Aralık 2015 Salı

KANTO XXI

KANTO XXI
Sulhu bozma, Borso!” neredeyiz?
“İşinle meşgul ol,
               Budur beni ben yapan,
“Ve res publica’nın imtina ettiği.
“Çulsuz ve sefil bir oğlanken,
“bilirdi hepsi beni tüm bu cittadini,
“Ve onlar ölümüne doğradılar beni, della gloria.”
Vasiyetsiz, 1429, 178,221 florin bırakarak di sugello,
Kırmızı deri kaplı defterinde yazılı olduğu üzere Cosimo’nun. Di sugello.
Ve “krediyle Venedik’te kuruş bırakmadı”-
Cosimo’ydu bu-
“Ve Napoli de, ve onları sulhe mecbur etti.”
Ve genç delikanlı Ficino’yu tuttu
Grek dilini öğrenmesi için;
“adam başı iki endaze kırmızı kumaşla
“dilediğiniz kadar”, Cosimo diyor bunu,
“Haysiyetli yurttaş yaparım size.”
Col credito suo…
Napoli e Venezia di danari…
Costretti… Napoli e Venezia…a quella pace…
Yahut bir başka zaman… her neyse, geçiniz.
Ve Piero kredileri geri çağırdı,
(Diotisalvi arkasındaydı bunun)
Ve battı şirketler ta Avignon’a kadar,
Ve Piero katledilecek gibiydi,
Ve genç Lauro onun önünde indi yola,
Ve dedi ki: Evet, baba geliyor.
Vasiyetsiz. ’69, Aralık’ta, 237,989 florin bırakarak bana,
Benim büyük yeşil muhasebe defterimde bulacağınız üzere
Carta di Capretto’da;
Ve 34’ten sayacak olursam, geçen yıla dek,
600,000 ödemişiz ve üstü,
Binalar, vergiler ve hayır için.
Nic Uzano gördü gelişimizi. Ona karşı, dürüst,
Ve uyardı onları. Katledeceklerdi O’nu,
Ve Cosimo’yu, ama o satın aldı onları;
Onlarda Giuliano’yu katletti. E difficile,
A Firenze difficile viver ricco
Senza aver lo stato.
“E non avendo stato Piccinino
“Doveva temerlo qualunque era in stato;”
Ve “o adam o demiryolunu inşa etmek için kan terledi”;
“lütfen” diye yazdı Bay Jefferson,
“bana bir bahçıvan bulabilir misiniz
Korno çalmayı bilen?
Amerikan servetinin sınırları
Kabul etmez mızıka korosu tutkusunu
Ama düşündüm ki müzik tutkusu
İzlemekle yükümlü olduğumuz iktisatla
Bağdaştırılabilir. Hizmetkarlarım arasındaki
Bir bahçıvan, bir dokumacı, bir marangoz ve taş ustasına
Bir de asma rençberi eklemek arzusundayım. Sizin ki gibi bir memlekette
(yani Burgundy) ki müzik ile haşır neşir ve
Her sınıftan insanın meşgalesi, zannederim ki
Bulunur bu mesleklerde
Korno, klarnet veya obua ve fagot çalabilen insanlar, böylece
İki korno, iki klarnet
İki obua ve bir fagottan müteşekkil koro teşkil etmek
Fuzuli masrafa girmeden mümkün olabilir. Yarım düzine yıl
İstihdam teminatı
               (affatigandose per suo piacer o non)
Ve bu sürenin sonunda, dilerlerse, ülkelerine
Dönüş imkanı temini onları makul ücretlerle buraya
Gelmeye teşvik edebilir. Size zahmet
Olmayacaksa, insanlarınızla
Her zaman ki muameleleriniz esnasında Amerika’ya
Gelmeyi isteyecek insanlar bulabilirsiniz. Vakar
Ve iyi ahlak şüphesiz karakterlerinde aranır hususlar olacaktır”
                                                                          Haziran 1778 Montecello
Ve temmuzda dük Galeaz için Milan’a gittim
Oğlunun vaftizinde kirvelik ettim,
Ötekiler daha kıymetli olsa da,
Ve karısına elmaslı bir altın gerdanlık aldım
3000 düka tuttu, böylece
Sinyor Galeaz Sforza Visconti benden
Tüm çocuklarının kirvesi olmamı istedi.

Bir başka savaş zafersiz, bir başka barış huzursuz.

Ve sultan ona bir suikastçi gönderdi, kardeşini;
Ve Mısır’ın sultanı da bir aslan;
Bir papa bir oğlan ve dört kıza babalık etti,
Ve bir üniversite, Pisa; (Lauro Medici)
Ve az daha işini batırıyordu,
Ve Siena ve Pisa’da gayrımenkul aldı,
Ve Napoli’de kendi sözleriyle sulh yaptı.
Ve tapınak’ın zemininde çimen vardı
Ya da zemininin olması gereken yerde;
               Zulmette solar altın,
               Mavi-siyah çatısı altında, Placidia’nın,
Piskoposluğun; ve oturuyoruz burada
Arenanın yanında, les gradins…
Ve palazzo, zeminsiz, asılı orda şafakta
Gel-git hattının üstünde alçalmış sis;
Ve yüzer orada nel tramonto
Gel-git hattının üstünde altın sisle.
Zemindeki mozaikler, ve hatlar.
Ahmaklar yeni viraneler yapıyor;
               Yeşil okyanusun üstünde gece,
Ve gecenin kuru karası.

               Altın kaplanın gecesi,
Ve havadaki kuru yalaz,
               Merasimin sesleri,
Solgun şimdi, aşağımızdan,
Ve deniz kalay ışıltılarla dolu gün ışığında,
               Karanlıklardaki koyu şarap gibi.
“deniz ile dağlar arasındaki rüzgar”
Ağaç-daireler yarı karanlık denize karşı
               Gün batımına karşı yarı aydın,
Teknesi güneşin bulutla yüklü,
Ve bu saatten sonra , kuru karanlık
Havada ateş yüzdürüyor, müslin altında testisler,
Kuru yalazcık, rüzgarda taşınan yaprak.
Gignetei kalon.
Kocakarının cehaleti gibi nüfuz edilemez.
Şafakta, Actium’dan sonra dönen filo gibi,
Doğuya doğru payandalı, ve değişmiş,
Ve ihtiyar adam süpürüyor yaprakları:
Lanet sana Midas, Pan’ı olmayan Midas!”
Ve şimdi vadide,
Günün kıyısının altındaki vadide:
               İse çamlarıyla birlikte büyü;
“Nil’in İnopos ile kabardığı gibi.
               “Nil’in İnopos ile çağladığı gibi.”
Phoibos, turris eburnea,
               Kobalta karşı fildişi,
Ve havada kesili dallar,
Havada kesili yapraklar,
Tazılar tepenin yeşil yamacında,
               Su siyah hala karanlıkta.
Gevrek havada,
               Munkatı’ tanrılar;
Pallas, elinin içinde genç baykuş,
Ve, gecede, geyik koşar, ve leopar,
Çam dalları arasında baykuş gözü.
Palmiye yaprağının üstünde ay,
                                                           karmaşa;
karmaşa, yeniliklerin kaynağı;
sarı kanat, ay ışığında solgun,
yeşil kanat, ay ışığında solgun,
nar ağacı, ay ışığında solgun,
beyaz boynuz, ay ışığında solgun, ve Titania
içme deliğinde,
               Adımlar, bazaltta kesili.
Dansetti orada Athame, dansetti, ve orada Phaethusa
Damarda renkle,
Kan içkili gibi güçlü, bir zamanlar,
Damarda renkle,
Duman solgunu gırtlakta kızıl. Dis yakaladı onu.

Ve ihtiyar adam sürdürdü orada
               Çiriş otuyla döverek katırını.


1-Borso-: Nicolo d’Este III. üçüncü oğlu, Ferrara kentinin yöneticileri olan d’Este ailesinin en mümtaz şahsiyeti. Ferrara kentinin süregelen bağımsızlığının Venedik kentiyle yarı-kolonyal ilişkisine dayandığını gören Borso bu sebeple evlatlarına sulhü gözetmelerini telkin etti.
2- “İşinle meşğul ol”-: “di Bicci” lakaplı Giovanni de’Medici’nin amentüsü. Yüksek siyasi mevkileri arzulamak yerine işlerini ve ticari münasebetlerini geliştirmek suretiyle kudretli oldular.
3-: res publica: Latince, “cumhuriyet”.
4- “Çulsuz ve sefil..”-: Çocukları Cosimo ve Lorenzo’ya bir servet ve devasa bir uluslar arası bankacılık sistemi bırakan Giovanni di Bicci’nin(1360-1429) sözü.
5-cittadini-: İtalyanca “yurttaş”.
6-della gloria-:İtalyanca, “şöhretsiz”.
7-di sugello-: İtalyanca “mühürlü”.
8-krediyle…-: Floransa’ya karşı Napoli ve Venedik’in ittifak kurduğu 1452 yılındaki savaşta Cosimo bu devletlerdeki yüklü alacağını istediği için bu kentler savaşı sürdürecek imkan bulamadılar.(Young,76)
9-Cosimo-: Cosimo de Medici,1389-1464. 1434-1464yılları arasında makam sahibi olarak değil ama devletin bütün eylemlerinin arkasındaki gerçek güç olarak hüküm sürdü. Sanat ve eğitimin hamisi olarak “Pater Patriae” olarak anıldı.
10-Ficino-: Marsilio Ficino, 1433-1499, Cosimo’nun hekiminin oğlu. Cosimo O’na hususen grek felsefesini yorumlamak üzere eğitim aldırdı.
11-kızıl kumaş endazeleri: Cosimo sıklıkla birkaç düzine kızıl kumaşın Floransa’yı yurttaşlarla dolduracağını söylerdi. Boyasının pahalılığı sebebiyle yüzyıllarca kraliyete tahsis edilmiş olan eflatunun yanında esasen her parlak renk refah işaretiydi.
12-Col Credito…pace-: İtalyanca “kredisiyle Napoli ve Venedik’i barışa zorladı”.
13-Piero-: Piero de ‘Medici,1416-1469, Cosimo’nun en büyük oğlu. Hayatı boyunca çektiği gut hastalığı sebebiyle “İl Gottoso” olarak bilindi. 1464’te Cosimo’nun ölümüyle Piero işleri ve devlet idaresini üstüne aldı ama o vakit henüz on beşinde olan oğlu Lorenzo’ya dayandı. İl Gottoso’nun gerçek karakterini bilmeksizin, Pitti ailesi ona karşı iki yıl boyunca şiddetlenen ve başını Ercole d’Este’nin çektiği Ferrara’daki güçlerin desteklediği bir komplo yürüttüler.
14-Diotisalvi-: Dietisalvi Neroni, Cosimo’nun ölümünden sonra Medici’leri alaşağı etmek için komplo kuran zengin Floransalı. Piero’ya finansal danışmanlık yaparken Piero’ya tüm borçlarını geri çağırması tavsiyesi vererek etraflıca bir mali kriz ve Piero’nun popularitesinin düşmesine ve tamahkarlıkla itham edilmesine sebep oldu. 1466’da komplosu anlaşılınca sürgün edildi.
15:Avignon-: Güneydoğu Fransa’da bir şehir.
16- katledilecek-: Ağustos 1466’da tahtırevan’ın üstünde Floransa’ya giden Piero’yu, O’nu öldürmek isteyen pusucuların pususundan 17 yaşındaki oğlu Lorenzo soğukkanlılığını koruyarak kurtardı: “Atının üstünde giderken yol üstünde bekleyen pusucuları fark eden Lorenzo onları maharetle oyalarken babasına haber gönderip başka bir güzergahtan Floransa’ya ulaşmasını temin etti.”(Young,111-112)
17-Lauro-: Lorenzo de’ Medici, 1449-1492, Piero’nun oğlu. Büyük Lorenzo namıyla bilinen devlet adamı, yönetici, kültür ve sanatın hamisi.
18-Vasiyetsiz: Piero 1469 yılında öldü ve cömertliğine, hayır işlerine yaptığı muazzam bağışlara rağmen oğlu Lorenzo’ya Avrupa’daki en büyük servetlerden birini bıraktı.
19- Carta di Capretto: İtalyanca “parşömen kağıt”
20-Nic Uzano-: Niccolo da Uzano, ölümü 1432, Floransalı devlet adamı ve Medici iktidarının muhalifi Albizzi klanının lideri. Ancak Albizzi ailesini kendisi için tehdit olarak gördüğü Medici’lerle rekabete girmekten alıkoydu.Giovanni de’ Medici’nin 1429’da ölümünde Albizzi’leri oğlu Cosimo’ya karşı hareketten menetti. Ancak 1432’de Uzano’nun ölümüyle “kızgınkafa” Rinaldo degli Albicci Cosimo’yu hapsettirdi. Cosimo Malavolti adlı gardiyan aracılığıyla hakime rüşvet yedirdi ve idam yerine on yıl Padua’ya sürgün oldu. 1434’de Rinoldo ölünce Floransa’ya döndü ve Albizzi’lerin gücü yok oldu.
21-Giuliano: Giuliano de’ Medici, Lorenzo’nun kardeşi. Pazzi komplosunun kurbanı. Kilisedeki ayin esnasında saldırıya uğrayan Lorenzo önemsiz yaralarla kurtulurken Giuliano, ailenin idolü ve mümtaz ferdi, oracıkta öldü(Young,173). Komplo aslında Medici’lere yaradı zira olayı öğrenen Floransalılar duygusal olarak Medici’lere yakınlaştılar ve olayı kendilerine yapılmış saydılar.
22- E Defficile …in stato-: İtalyanca “zor/Floransa’da zengin biri olarak yaşamak/statüsü olmadan/ve statüsü olmadan Piccinino/ üst mevkideki herkesten korkmak zorunda”.
23-Piccinino-: Niccolo Piccinino,1375-1444, İtalyan paralı asker.
24-“o adam”-: Thaddeus Coleman Pound,1832-1914, Pound’un baba tarafından dedesi. Pound’a göre kendi menfaatinden ziyade kamu yararı gözeterek üç demiryolu inşa etti.
25-Jefferson-: Thomas Jefferson,1743-1826. Mektup zihin ve karakter olarak Sigismondo veya Lorenzo de’ Medici gibi bir rönesans adamı ayarında olduğunu gösteriyor.
26-affatigandiose…non: İtalyanca “zahmet çekti, istese de istemese de”.
27-Montecello-: Monticello; Charlottesville, Virginia yakınlarında Thomas Jefferson’un ikametgahı.
28-gittim-: 1469 temmuzunda Lorenzo Milan’lı Galeazzo Sforza’nın oğlunun vaftiz merasimine katıldı. Düşese bir altın gerdanlık ve 3000 dükalık elmas, dük Galeazzo’nun O’nu diğer çocuklarına kirvelik etmesi arzusunu doğurdu.
29-Dük Galeaz-: Galeazzo Maria Sforza, Milan’ın beşinci Dük’ü.
30- Sultan-: Fatih Sultan Mehmet. Lorenzo’nun kardeşi Giuliano’yu öldüren katillerden Barnado Bardini İstanbul’a kaçınca yakalandı ve Lorenzo’ya “hediye” olarak gönderildi.
31-Mısır Sultanı-:Memluk sultanı Kait Bey(Qait Bay), 1468-1496. Mısra’ın kaynağı bilinmiyor.
32-bir papa-:Lorenzo’nun ikinci oğlu Giovanni Leo X adıyla papa oldu.
33-üniversite-:1472’de daha 23 yaşındayken Lorenzo Pisa’ya üniversite kurmak üzere gitti ve bir süre yönetmek üzere orada kaldı. Devlet desteklerine ek olarak kendi servetinden katkıda bulundu ve pek çok kitap bağışladı.
34-Lauro-: Lorenzo de’ Medici.
35-Napoli’de…barış yaptı-: Papa Sextus IV.’un da içinde olduğu Pazzi komplosu ters tepince Papa öfkeyle sadece Medici’leri ve Floransa’yı değil tüm Toskana’yı aforoz etti. Bir süre Floransa Papanın kışkırttığı düşmanlarla çevrili kaldı ve pek çok toprak kaybetti. Bunun üstüne Lorenzo büyük cesaretle (Papa’nın müttefiki) Napoli Kralı Ferrante’ye gitti ve adalet istedi. Ziyaret barışla ve Lorenzo için iftiharla son buldu. Kral Ferrante, Piccinino’ya yaptığı gibi, kurtulmak istediği kimseleri “öğle yemeğine” davet ederdi.
36-altın solar-: 11. Kanto’daki “In the gloom, the gold gathers the light against it” dizesiyle mukayese.
37-Placidia’nın: Batı Roma İmparatoriçesi Galla Placidia’nın kabri. İtalya’da Ravenna’daki mozolesinin altın mozaikleri komşu Bizans San Vitale kilisesi hazinesiyle yarışır.
38-les gradins-: Fransızca “basamaklar”.
39-palazzo-: İtalyanca “saray”.
40-nel tramonto-: İtalyanca “gün batımında”.
41-tesserae-: İtalyanca “mozaik taşları”.
42-Altın kaplanın gecesi…rüzgarda taşınan yaprak-: “bir güzellik nesnesinin doğduğu” tutkunun zirvesine ulaşan bu on üç mısra Pound’un Eleusis öğretileri ve Dionysus, Adonis ve Mısır güneş tanrıları ile ilişkilendirdiği eylem halinde imgeler sunar.
43-Gignetei kalon-: Grek, “güzel bir şey doğuyor”.
44-Actium-: Yunanistan’da bir kent. Anthony ve Kleopatra güçleriyle Octavian arasındaki savaşın meydanı.
45-Midas-: Midas’ın dokunduğu her şeyin altına dönmesi laneti bilinir. Pan’ı olmayan Midas, maneviyatla dengelenmeyen maddi hayatın soğuk ve dehşetli tarafını anlatır
46-Pan-: Grek pastoral bereket tanrısı.
47-İse çamları-: Japonya’da Ujiyamada’da güneş tanrıçasına adanmış iki kutsal tapınak.
48-İnopos-: Delos’ta Nil nehriyle eş zamanlı olarak yükselip alçalan ve dolayısıyla bağlantılı olduğu düşünülen nehir.
49-Phoibos-: Phoibus Apollo, ışık, müzik, kehanet ve pastoral şeylerin tanrısı.
50-turris eburnea-: Latince “fildişi kulesi”.
51-tazılar-: Mısır inancında cennet hayvanları.
52-Pallas-: Pallas Athena, erdem tanrıçası, savaş ve barış sanatlarının hamisi, şehirlerin bilhassa Atina’nın koruyucusu. Athena heykellerinin kaidesine baykuş nakşedilirdi veya birlikte tasvir edilirdi.
53-Titania-: büyü tanrıçası Circe’nin ünvanı.
54-Athame-: muhtemelen aynı sahnedeki Phaethusa gibi Güneş’in kızı olarak icad edildi.
55-Phaethusa-: Helios ve Neaera’nın kızı, güneşin parlak ve hayat veren ışınlarının kişileştirilmesi. https://en.wikipedia.org/wiki/Phaethusa (M.Z)
56-Dis-: Persephone’ye tecavüzü Eleusis ritüellerinin temelini oluşturan yer altı tanrısı.
57-yaşlı adam-: Brueghel’in Icarus tablosunda ihtiyar adam kayıtsızlık içinde tarlasını sürmektedir. Burada da ihtiyar adam Persephone’nin korkunç tecavüzüne kayıtsızdır.(bkz: Guy Davenport, Approaches,154)
58-çiriş otu-: söylendiğine göre Eleusis ritüellerinin doruklarından biri de çiriş otuyla dolu Eleusis cennetlerinin görüldüğü bir temaşa’dır.


Hiç yorum yok:

Yorum Gönder

  Taşlıcalı Yahyâ Beğ’in Şehzâde Mustafa Mersiyesi Herhalde Erzurum’da iken aldım Ahmet Atilla Şentürk Bey’in Osmanlı Şiiri Antolojis...