MALATESTA KANTOLARI- KANTO 8

VIII

Rafa kaldırdığın(kesip attığın) bu müsveddeler

“kaltak!” “kancık!” Gerçek ve Calliope

küfürleşiyorlar sous les lauriers

Güya Alessandro zenciymiş ve Malatesta

Sigismund

Frater tamquam

Et compater carissime tergo

hanni de

dicis

entia

Dengiymiş

Giohanni'sine

Floransa'lı Medici'lerin

Alındı mektup, ve şu Messire Gianozio hususunda

Bir adamıyla, resmî ve layıkı vechiyle gönderildi

Eklenip istekleriniz ve muhtıranız

Sizinle Ragona kralı arasında sulh tesisine gelince,

Beni alakadar ettiği kadarıyla,

azami mutluluk verecektir bana,

hiç bir şekilde hiçbir şey daha fazla mutluluk veremez

ve daha makul olamaz bana,

ve söz verildiği gibi tarafıma, bir tarafı olmak isterim,

katılımcı yahut müdafi olarak

hizmet ücretime gelince,

şüphesiz siz ve pederiniz çekip parayı

en hızlı surette gönderirsiniz bana

Ve Maestro di Pentore'ye deyin ki

elan duvarları boyamak sözkonusu edilemez

Zira harç kurumamıştır hâlâ

bu yüzden heba olur bütün emek

(butatto via)

Ancak şunu açıklıkla ifade edeyim ki, şapeller hazır olana kadar

O'na tasvir için başka bir şeyi temin edeceğim

böylece hem O hem ben bundan dolayı azami

ölçüde memnun olacağız,

Ve hizmetime girmesini temin için

Ve de bilhassa Siz bana O'nun nakde ihtiyacı olduğunu yazdığınızdan,

kendisine yılda şu kadar ödemeyi akdetmek

ve anlaştığımız meblağı alacağını temin etmek isterim

Teminat yatıracağımı söyleyebilirsiniz

Dilediği yere O'nun için

ve açık bir cevap istiyorum,

Zira niyetim iyi muamelede bulunmak

böylece sürdürebilir yaşamayı kalan kısmını

ömrünün topraklarımda-

Siz menetmediğiniz sürece-

bunun için gerekenleri yapmak niyetindeyim,

böylece dilediğince çalışabilir,

ya da vaktini dilediğince sarfedebilir

(affatigandose per suo piacere o no

non gli manchera la provixione mai)

mahrum olmadan ihtiyaçlarından

SIGISMUNDUS PANDOLPHUS DE MALATESTIS

In campo Illus Domini Venetorum die 7

aprilis 1449 contra Cremonam

Ve yukarıda mezkur ve pek meşhur

Milan Dükü

hoşnud olduğundan ve mezkur Lord Sigismundo'nun

en görkemli komününün hizmetine girmesini istediğinden

Floransalıların

iki devletin müdafaa ittifakı için,

Dolayısıyla mezkur meşhur Sigismund ile

Saygıdeğer Agnolo della Stufa,

büyükelçi, mutemet ve vekil

ki icra heyetinden on kişi tarafından atanmış,vs, yarısı

bu müsadereden muaf 50,000 florinin,

1400 süvari ve dörtyüz piyade

komünün sahasına gelsin diye

ya da Toskana'de bir yere

memnun etmek için icra heyetinin on'unu,

kendisi de orada bulunmak üzere hizmetinde

komünün

süvarileri ve piyadeleriyle

(gente di cavallo e da pie) vs

Ağustos 5,1452, on kişilik icra heyeti kaydı

Penna ve Billi'nin sivri kayalıklarından, Carpegna'da

Yarın altından geçen yolla

rüzgardan emin biçimde Toskana'ya

Ve kuzey yolu, Marecchia'ya doğru

balçık deryası çakılla dolu

.lyra

“ ey bu toprakta kadimlerin ruhları

her biri aşk içinde ve sarsılmış,

gidip uyandırın lavtanızla

dimağındaki yaz ile O'nu

ki ne Helen dengidir O'nun ne

İsolde ne de Batsabe”

kesintiyle birlikte

Magnifico, compater et carissime

(Johanni di Cosimo)

Venedik tekrar aldı hizmetine beni

ayda 7,000, fiorini di camera

2,000 at ve dört yüz piyade,

bardaktan boşanırcasına yağıyor burda,

yeni bir hendek kazmak zorunda kaldık

iki üç gün içinde

topları hazır etmeyi denemeliyim

tüyler, yapraklar ve küçük renk topakları

saçılıyor balkonlardan

Pencerelerden dökülen yaygılarla,

küçük dallar ve yapraklar iliştirilmiş üzerlerine,

kilimler sarkıtılmış parmaklıklardan, tozun içinden,

perçeminde dik sülün tüyleriyle,

küçük beyaz atlar, on

iki kız bir düzende sürüyorlar, kasnaklı giysiler yeşil saten,

ağır ilmeklerle gümüşlenmiş, revâkın altında,

Bianca Visconti, Sforza'yla,

çiftçinin oğlu ve düşes,

Rimini'ye, ve de güneydeki savaşlara

kayıklar sahile çekilmiş, kızıl-turuncu yelkenler koyun ağzında,

iki günlük zevk için, çoğu zaman “la pesca” balık tutmada,

Di Cui ki O, Francesco, godeva molto

güneydeki savaşa doğru

ki o zaman mükemmel bir gizlilik edinmişti

Ve grek hükümdar Floransa'daydı

(Ferrara'da veba vardı)

Ve yanında Gemisthus Plethon

Delphos'taki tapınağa dair savaştan sözediyordu,

Ve Poseidon'dan, concret Allgemeine,

ve Platon'un nasıl Siraküza'lı Diyonysius'a gittiğini anlatıyordu

zira tiranların

el attıkları her işte çok verimli olduklarını müşahade etmişti,

ama Dionysius' hiçbir ıslahata

ikna edememişti

ve Ancona'daki kapıda, önkapıyla

ana kapılar arasında

Sigismundo, müttefik, yarıp bir düşman gücünü,

bir çeşit anlaşma yapmak için geldi, geçip bir kapıyı

kapadılar sonra, açmadan önce bir sonraki kapıyı, dedi ki

“ elinizdeyim işte

kümese kıstırılmış tavuk gibi”

lakin devriye subayı “ evet Messire Sigismundo,

ama biz bu şehri kendimize istiyoruz” dedi

kilise O'na karşıydı,

Medici bankası kendine çalışıyordu,

çengel Sforza O'na karşıydı

Sforza Francesco, çengel-burun,

kızını(Francesco'nun) O'nunla(Sigismundo)

evlendirdi Eylül'de,

Ekim'de Pesaro'yu çaldı (Broglio'nun dediği gibi “bestialmende”)

Venediklilerle saf tuttu Kasım'da,

Aralık'ta Milan'lılarla,

sattı Milan'ı Kasım'da, çaldı Milan'ı Aralık'ta

işte böyle Bir şey,

baharda Milan'lıları komuta etti,

yaz ortasında Venedik'lileri,

sonbaharda Milan'lıları,

Ve Ekim'de Napoli'nin müttefikiydi,

O, Sigismundo, templum aedificavit

Romagna'da, sığır hırsızlarıyla eşleşip,

kaybedip oyunu yolun ortasında,

tam anlamıyla kaybetmiş sayılmazdı 50'lere dek,

sona kadar da kaybetmiş sayılmazdı, Romagna'da,

Öyle ki sattı Galeaz Pesaro'yu “sığırları mukabilinde”

Ve Poictiers, bilirsiniz, Guillaume Poictiers,

İspanya'dan getirdi şarkıyı

şarkıcılar viyolayla birlikte fakat burada bir mekan istediler,

Marecchia civarında, suların taşlar arasından çağıldadığı yerde

Ve Mastin Verucchio'ya gelmişti,

ve kılıcı, Paolo il Bello'nun,

gizlendiği yerde bulunmuştu

Ve, Este'nin evinde, Parisina

ödedi

Zira hep bu klan öderdi, ve ev

Ki Atreides'lerin denirdi,

Ve dingin rüzgar bir sürecik

Ve devrildi karanlık

bir yana bir sürecik

Ve daha onikisindeydi o zaman, Sigismundo,

Ve üç yıl boyunca hiç bir vergi ödenmemişti,

Ve ağabeyi sofu kesilmişti,

Ve o yıl dövüştüler sokaklarda,

Ve o yıl çıktı Cesena'ya

ve alıp getirdi vergileri,

Ve o yıl gece geçti Foglia'yı, ve

1-bu müsveddeler: T.S. Eliot'un bu kantonun yazılmasından bir kaç ay önce Pound'a gönderdiği bir dizi şiir ile mısralar ki Pound kaç tanesinin bir arada makul bir birliktelik oluşturabileceğini belirtmiştir. Nihayet bunlar “The Waste Land” adı altında yayınlandı.(bkz. L, s.169)

2-Calliope: epik şiirin perisi. Gerçek'le kavgası, Sigismundo'nun peşini yüzyıllarca bırakmayan ve esasen İkinci Pius'un Commentaries'inde(9:21; 10:25,28) Sigismundo'ya karşı yaptığı karakter katline müstenid olan sürekli iftiraya işaret ediyor.

3-sous les lauriers: fransızca “defneler altında”. (Defnenin batı dillerinde şan,şeref, şöhret gibi çağrışımları olduğu hatırlanabilir-mütercim)

4-Alessandro: Alessandro de' Medici, 1511-1537, papa Yedinci Clement ile mağribi bir cariyenin oğlu.(5:33,43)

5-Malatesta/sigismund: Sigismundo Pandolfo Malatesta, 1417-1468, Rimini, Fano ve Cesena lordu, Pound'a göre “factive personality”(doğruları yapan anlamında-müt). Babası Pandolfo Malatesta, 1377-1427, meşhur condottiere (bir çeşit paralı askere bu dönemde verilen ad-mütercim) ve sanat ve bilimlerin hâmisi ve Mastin diye bilinen büyük büyük dedesi Malatesta da Verrucchio,1212-1312, Rimini'nin ilk lordu. Baba Pandolfo zamanında papa Beşinci Martin Malatesta ailesinin Pesaro kolunun etkisiyle üç çocuğunun meşru saydırabilmek için görevini uzattı. Ölümüyle 1427'de lordluk üç yeğenine vekaleten kardeşi Carlo'ya geçti. Carlo halen Pandolfo'nun muallaktaki mevkisini almak için Niccolo d'Este ile(bkz. tre cento bastardi 24/112) 1428'de Roma'ya gider. Bazı araziler ve hisarlar mukabilinde Papa bu defa büyük torun Galeatto'yu ileri dindarlığına istinaden meşru ilan etti. Fakat bir kaç ay sonra 1429'da Carlo ölünce bu sefer Carlo'nun yıllık vergiyi geciktirmesini bahane edip Papalık adına Rimini'yi almak üzere asker sevketti. Daha 13 yaşında olduğu halde Sigismundo az kuvvetiyle Papalık askerlerini püskürttü. Bu da Sigismundo'nun ömür boyu sürdürdüğü topraklarını koruma gayretinin başlangıcı oldu ki en şiddetlileri İkinci Pius ve İkinci Paul döneminde cereyan eder. Bunun ötesinde Anjou hanesine karşı Aragon hanesinin yandaşı olan İkinci Pius Commentaries'inde son derece vulgar bir stille Sigismundo'ya karşı kişisel nefretini incelikle işler. Her ne kadar pek çok bakımdan güçlü muarızlarına karşı yaşam boyu mücadelesinde kahramanca hususiyetler taşısa da Malatesta kantolarının mısralarından sezileceği üzere kusursuz bir karakter de değildi, ancak Pound'a kadar İkinci Pius'un paranoyakça önyargıları sonraki tarihçiler tarafından aynen tekrar edilegelmiştir; 1882'de Yriarte kayıtları güçlendirmek için bir teşebbüste bulununcaya bile okullarda okutulmaya devam ediliyordu, 1906'da Edward Hutton'un benzer teşebbüsü Pound'un dikkatini çekmiş görünüyor.(bkz. GK,115, 159-160,194,261,301).

6-Frater...carissime: ortaçağ latince, “kardeş ve en yakın arkadaş”

7-Tergo: ortaçağ latince, “arkasındaki yazıda”(Gio)hanni de (Me)dicis (Flor)entia

8-Giohanni..Medici: 1421-1463, Cosimo de Medici'nin en genç oğlu(10:22). İsminin harfleri parşömen sayfaları arasında Sigismundo'nun profilini gösteren mühür sebebiyle görülmüyor.

9-Gianozio: Messer Gianozio, (Floransa'dan bir) ilerigelen, Sigismundo'nun anlaşma yaptığı bir rütbeli.

10-Ragona kralı: “El re de Ragona” Birinci Alphonso, Aragon kralı(1385-1458). Milan dükü Philippe Marria de Visconti'nin erkek varis bırakmadan 1447'de ölmesi üzerine dük kendisini varis ilan ettiğinden Milan'ı talep etti, fakat Milan üstünde hem Venedik hem de Francesco Sforza hak iddia ediyordu. Bu arada şehir kendisini cumhuriyet addediyor ve bağımsızlığını koruması için Francesco Sforza'yı condottiere olarak kiralamıştı. Sigismundo Alphonso ile condottiere olsrsk anlaşıp iddialarını destekledi, fakat sonra Floransa ve Venedik'in tarafına geçip anlaşmayı bozdu.

11- Maestro di Pentore: İtalyance “resim ustası”, muhtemelen Piero della Francesca, ?1420-1492 (9:4)

12- buttato via: İtalyanca “heba olur” (Yriarte, 381)

13- affatigandose...mai: “dilediğince çalışabilir, vaktini dilediğince sarfedebilir mahrum olmadan ihtiyaçlarından”(Yriarte,385)

14- In campo .... Cremonam: Ortaçağ latincesi, “Cremona dışında, 1449 Nisanının7. Günü, Venedik'in en görkemli ustalarının sahasında”. Sigismundo, Sforza'ya karşı Venedik kuvvetlerinin başında, Sforza'nın, 1441 yılında evlendiği karısı Bianca Maria Sforza'ya(müteveffa Milan dükünün kızı) bıraktığı Cremona'yı kuşattığı sırada yazıyor.

15- Milan dükü: atıfta bulunulan anlaşmanın döneminde çiftçilikten condottiere'liğe geçen Francesco Sforza dük idi,1401-1466. Sigismundo'nun askeri dehası ve marifetinden mahrum olmasına rağmen amansız hırsı sebebiyle tüm maceralarından başarı ile çıkmayı bilmiştir. Malatesta kantoları boyunca kariyeri Sigismundo'nun maruz kaldığı mağlubiyet ve aşağılanmalara işaret eder.

16- Agnollo della Stufa: 1452'de Toskana'yı işgal eden Alphonso'nun askerlerine karşı Floransa'yı savunmak üzere Sigismundo'dan hizmet almak üzere gönderilen arabulucu. Böylece Sigismundo bir anda kendisini Floransa ile ittifak yapan Sforza ile omuz omuza buldu.

17-İcra heyetinin on'u: “Dieci della Balia”. Balia, Floransa'nın savaş ve isyan gibi vatandaşların haklarının askıya alındığı durumlarda idareyi ele alan acil durum heyetiydi.

18- gente...pie: İtal., “süvari ve yaya”(Yriarte,383) Pound'un tercümesi.

19- Penna ve Billi,... Carpegna,..Marecchia: Penna ve Billi Rimini yakınlarındaki yüksek kayalıklar, Carpegna yakınlardaki bir dağ, Marecchia Rimini yakınlarından Adriyatik denizine akan nehir.

20- Lyra: takibeden mısranın lir eşliğinde okunacağını gösteren işaret.

21- “ey..ruhları....”: Sigismundo'nun metresine (sonradan üçüncü karısı Isotta degli Atti bkz.9:59) yazdığı şiirden iktibas. YseutTristan'ın sevgilisi İsolde ve Batsabe de Kral Davud'un eşlerinden biridir.

22- Magnifico...carissime: Sigismundo'nun Giovanni de Medici'ye ortaçağ latincesiyle yazdığı “en sevgili ve onurlu vatansever hemşehri”.

23-Johanni di Cosimo: Giovanni de Medici. (bkz. Yukarda 8. md.)

24- fiorini di Camera: “hazine florini”, muhtemelen tam ağırlığında florin manasında. Floransa cumhuriyeti altın florini Avrupa'nın temel mâlî standardını oluşturdu.

25- topları..: kaya ve benzer mühimmatı fırlatmaya yarayan ilkel toplar. Strategist ve taktisyen olarak dehası yanında Sigismundo askeri Makine icadı sebebiyle de meşhurdu.

26- tüyler..: 1449'daki Cremona kuşatması ki müdafası Francesco Sforza'nın karısı Bianca Visconti tarafından yapılmıştı, Sigismundo'ya Francesco Sforza ile olan önceki ittifakı ve dostluğunu hatırlatmış olmalıdır. Sforza ve Bianca Visconti 1441 yılının sonbaharındaki evliliklerinin ardından 1442'de Ancona'ya giderken yol üstünde Rimini'yi ziyaret edip burada anlatılan şenliklerle karşılanmışlardı. Aynı yıl Sigismundo Sforza'nın kızı Polissena ile evlendi. Cremona Bianca'ya babası Milan dükü Philippo Maria de Visconti tarafından drahoma olarak verilmişti. Sigismundo Sforza'nın kayınpederi ve papaya karşı Sforza ile müttefik olmuştu ki bunlar Ancona'nın Marches bölgesini Sforza'dan almak istiyordu. İki yıl boyunca bu ikili Sforza'nın düşmanlarına karşı sonuçsuz bir mücadele yürüttüler ki buna karşılık olarak Sforza Sigismundo'nun Pesaro'yu almasına yardım edecekti. Pesaro Malatesta'lara miras olarak kalmış ve bölünüp ailenin bir diğer koluna verilmiş strategik olarak önemli bir şehirdi.

27- la pesca..godeva molto: İtal., “çok keyif aldığı balık tutma”

28- ve grek hükümdar: yaşamını Türklerin Yunanistan'dan çıkarılmasına vakfetmiş John Paleologus (1425-1448 arası hükümdarlık etti), ancak avrupalı tüm güçlerin birleşip yunanlılara yardım etmesiyle gerçekleşebilecek bir amaç, oysa avrupalı güçlerin kendi gündemleri vardı. 29 Mayıs 1453'te Konstantinopolis düştü, bin yıllık yunan hakimiyeti sona erdi ve son rum hükümdar şehri savunurken öldü. 1438'de John Paleologus faydasız bir davet teşebbüsüyle grek ve roma kiliseleri arasındaki ayrılığa son vermeyi kabul ederek italyan prenslerinin yardımını almaya çalıştı. Böylece Ferrara konseyi toplandı.(26:39).

29- Ferrara: papa Eugenius IV ve doğu roma patriğinin katılmasıyla cereyan eden buluşmaya Sigismundo, Cosimo de Medici, Francesco Gonzaga, ve diğer ileri gelenler katıldı. Ferrara merkezi bir konumdaydı ve diğer şehir devletlerinin baskısı altında değildi. Ancak şehirde veba çıkınca konsey Floransa'ya taşındı.

30- Gemisthus Plethon: 1355?,1450?; doğu kilisesinin temsilcisi olarak Ferrara ve Floransa'daki konseye katılan bizanslı neoplatonist felsefeci. O dönem 83 yaşındaydı ve grek mitolojisine dalmıştı ve artık hristiyanlığı lafta kalmıştı. Onun etkisi altında Cosimo batı dünyasında grek araştırmaları ve hümanizmin merkezi olacak Floransa platonic akademisini kurdu(GK,160). Gemisthus Yunanistan'a döndü ve on yıl sonra orada öldü. 1464-1466 yıllarında Venedikliler türklerin fethine engel olmak üzere Sigismundo liderliğinde asker gönderdilerse de başarısız oldular ama Sigismundo Gemistgus'un küllerini getirip Rimini'deki Tempio'nun dışındaki tezyini kabirlerden birine gömdü. Kardeşi Novello (9:5; 11:18, 20, 27) gemiyle yüzlerce grek metinlerini Cesena'daki Bibliotheca Malatestiana kütüphanesine getirdi ki muhtemelen diğer türlü bu metinler ebediyen batı dünyası için kayıp olacaktı. (bkz. 26/123; 83/528; 98/685, 688, 690; GK,224-225).

31-Delphos: Gemisthus'un konuşmalarında sıklıkla andığı antik yunanistan'ın en kutsal yerlerinden biri. Gemisthus hristiyanlığa bu politeistik mitleri işlemeyi düşlüyordu ki Pound buna sempati duymaktadır.(9:80; 11:26,27)

32- Poseidon: Grek su tanrısı. Gemisthus'un neoplatonik değerler hierarşisi bağlamında Zeus'tan sonra ikinci tanrı. Pound Sigismundo'nun Tempio'sunda belirleyici olan taş/su motiflerini Gemisthus'un öğretileriyle ilşkilendiriyor. (GK,224-225; DD, Sculptor 126,vd.)

33-concret Allgemeine: Grek. “somut evrensel”. Pound Gemisthus Plethon'u ortaçağ bağlamında 'realist' olarak betimleyen Fritz Schultze'den iktibas ediyor(s.159)- Aristocu “tümeller tekiller aracılığıyla bilinir” pozisyonu dolayısıyla-.

34-Dionysus: M.Ö.430-367 Sirakuza tiranı. Platon genç Dionysus'a rehberlik etmek ve filozof kral'a dönüştürmek için bir süre Sirakuza'ya gitmiş ama muvaffak olamamıştı. Sigismundo'nun Gemisthus'a saygısı bu olayla mukayese ediliyor.

35- Ancona: Romagna'da bir şehir( yukarıda 26. maddeye bakın). Tasvir edilen olaylar muhtemelen Sigismundo ile Sforza'nın müttefik olduğu dönemde cereyan etti.

36- kilise..karşıydı: her ne kadar ilkin Malatesta ailesinin meşru nesebi pesaro soyunun taleplerini desteklese de Papa Martin V. amcaları Carlo Malatesta'nın ölümü üzerine Sigismundo'nun büyük abisi Galaezzo'yu Rimini lordu olarak kabul etti. Sonraki Papa Eugene IV.de Galeazzo'nun ölümü üzerine Sigismundo'yu Rimini Lordu olarak kabul etti. 1438'de Sigismundo papalık güçlerinin kumandanı oldu, 1445'de Roma'ya davet edildi ve papalık tarafından onurlandırıldı, kılıç ve kardinallik rütbesiyle ödüllendirildi. Sigismundo Papalığı Pius II.nin papalığında karşısında buldu, zira Anjou hadisesinde Pius'un çıkarları Aragonlularınki ile örtüşüyordu.

37- Medici Bankası: Cosimo de Medici, 1389-1464, gücünü finansal politikalarından alıyordu. 1464'de piyasadan tüm parasını çekmek suretiyle Napoli ve Venedik'in Floransa ile barış yepmasını sağladı. Medici politikası Milan'da Sforza'yı desteklemek suretiyle Venedik'in gücünü dengelemek suretindeydi. 1450'de Milan'ın Sforza'nın eline düşmesinden beri Sigismundo tek başınaydı. Bu hadise kuzey İtalya'da otuz yıl süren savaşı sona erdirip Milan, Floransa, Venedik, Napoli ve Papalık arasında güç dengesi oluşturdu. 1450'den itibaren paralı askerler ve küçük tiranların hareket serbestileri büyük ölçüde kısıtlanmış oldu. (bkz: 9:48; 10:22; 21/96, 97; 26/123, 124; 93/624; 94/633).

38- çengel sforza: Sforza'nın sarkık etli burnuna gönderme(bkz: yukarda 15)

39- Pesaro: (bkz: madde 26) Pesaro Malatesta ailesinin mülküydü ve şimdi varisi olmayan “ebter” Galeazzo'nun elindeydi. Pesaro'yu elde etmek için Sigismundo Sforza ile işbirliğine gitti ve hatta gayrı meşru kızı Polissena ile evlendi(9:23). Fakat Galeazzo yeğeni Constanza'nın Sforza'nın kardeşi Alessandro ile evlenmesi şartıyla Pesaro'yu Sforza'ya 20000 florine sattı. Yine 1445'de Fossombrone'yi Sigismundo'nun kadim düşmanı Federigo D'urbino'ya(11:12,14) sattı(bkz: madde 5).

40- Broglio: Gaspare B., Sigismunda'nun orduda yoldaşı, Malatesta savaşlarını konu edinen yayınlanmamış “Cronaca”nın yazarı(10:16).

41- bestialmente: İtal., “hayvanca”. Broglio Galeazzo'nun tüm Malatesta ailesine ait olan bir mülkü satamayacağını belirtir( bkz: yukarıda 40 ve 9:15).

42- Templum aedificavit: Ortaçağ latincesi, “tapınak inşa etti”. Sigismundo'nun kendi ve metresi için inşa ettiği tapınağa işaret eden Pius II.nin Commentaries'inden. Pound'a göre Rimini'deki tapınak hem bir şahika hem de bir mimari felaketti (GK 159). Resmi olarak St. Francis'e adanan Rimini kilisesi için Sigismundo devrin en büyük sanatçıları Leon Battista Alberti, Matteo da Pasti, Simone Ferucci, Agustino di Duccio'yu istihdam etmişti. 1445'de inşaatı başlamış, 1450'de takdis edilmişti. 1455'de ön cephesi bitmemiş ve çatısı başlanmamış şekilde yarıda kalmıştı, hümanistler ve filosoflara ayrılan on dört kabirden ancak yedisi tamamlanmıştı. 28 Aralık 1943 ve 29 Ocak 1944'teki müttefik kuvvatler bombardımanında kısmen tahrip oldu (bkz: 76/459; 80/497; 83/528; 90/605; 92/621; 107/758).

43- kaybedip oyunu: Muhtemelen Sigismundo'nun Pesaro ve Fossombrone'yi kazanma umudunu yitirmesi üzerine söyleniyor.

44- tam anlamıyla kaybetmiş sayılmazdı 50'lere dek: hain Francesco Sforza'nın Milan dükü olduğu yıl (bkz: yukarıda 10,15, 38).

45- sona kadar da kaybetmiş sayılmazdı Romagna'da: yılmak bilmez Sigismundo için her zaman umut vardı. Ama 1468'de Mora'da kaptığı humma ile yatağa düştü(11:21). Birkaç ay sonra Rimini'de öldü. 1460'da aforoz edildi ve Rimini dışındaki mülklerine el kondu (11:15,21, 34).

46- Poictiers: Aquitaine dükü Guillaume Poitiers (6:2), ilk defa olarak trubador müziğini besteleyen ve Fransa'ya getiren kişi olduğu sanılıyor.

47- Mastin: bekçi köpeği, Sigismundo'nun büyük büyük dedesi Malatesta da Verrucchio'nun lakabı.

48- Paolo il Bello: İtal., yakışıklı Paul. Büyük “Bekçi köpeği”nin ikinci oğlu. Ağabeyi Giancotto, Guido Vecchio da Polenta'nın kızı Francesca ile evliydi ve sakattı. Paolo ve Francesca birbirine tutuldu ve öfkelenen Giancotto tarafından katledildiler. Boccaccio Paolo'nun kaçmaya çalıştığını ancak elbisesinin çiviye takıldığını söyler (bkz: İnf.V, 73-142; ayrıca che paion'si al vent mısraı “rüzgarda öylesine hafif olan” 110/777).

49- Parisina: Carlo Malatesta'nın kızı ve Sigismundo'nun yeğeni. 14'ünde Ferrara Lordu Niccolo d'Este ile evlendi ve iki kız doğurdu. Niccolo büyük oğlu Ugo ile zina ettiğinden şüphelendi ve ikisinin de kafasını vurdu. Pound hikayenin detaylarını Homer Pound'a(L,210) anlatıyor 20/90,91. (bkz: 24/110-112).

50- Atreides: “Atreus'un çocukları”. Malatesta ailesindeki şiddet Atreus hanesindeki içsel şiddetle mukayese ediliyor.

51- daha onikisindeydi..: Amcası ve vasisi Carlo Malatesta öldüğünde Sigimundo on iki yaşındaydı ve ağabeyi Galeotto “sofu kesilmişti”, Fransiskan tarikatına girip oruç dua ve kendini kırbaçlama disiplinine adanmıştı.,

52- ..dövüştüler sokaklarda: Rimini Lordu olduktan sonra 60 yaşlarındaki papaz Don Matteo çiftçilerin şikayetlerini şehri Papalığın hükmü altına alma arzusuyla birleştirip Sigismundo'yu sokakta bir grup çiftçiye dövdürdü. Sigismundo üç psikopoz dostunun yardımıyla papazı azletti ve astırdı.

53- Cesena: 1432'de Galeotto'nün ölmesiyle Sigismundo Rimini Lordu olunca Carlo Malatesta (ailenin meşru nesebinin başı) Urbino kontunun da yardımıyla Rimini'yi geri almaya kalktı. Yaklaşan güçlerden haberdar olan Sigismundo Cesena'ya gidip destek kuvvetleri getirdi ve şehrin surları önünde akrabasının askerlerini dost mu düşman mı oldukları konusunda uyarınca dost olduklarını söyleyip geri çekildiler. Bir süre sonra Sigismundo kardeşi Domenico'yu Cesena Valisi yaptı. (9:15; 11:18, 20).

54- Foglia: Galeotto'nun yeni Papa Eugenius IV'un yahudilerin istiskali ve papazlar arasındaki metres tutma iddialarının araştırılması emirlerine itaati, Malatesta ailesinin meşru kolunda Rimini'nin Papalığa hediye olarak verileceği korkusu doğurdu. Carlo Malatesta Urbino Kontu'nun yardımıyla Fano ile Rimini'yi alıp böyle bir hadisenin önüne geçmek istedi ise de 13 yaşıdaki Sigismundo'nun önderlik ettiği ve gece Foglia(adriyatiğe dökülen nehir)'yı geçen küçük bir kuvvet tarafından püskürtüldüler.